Kapituła Kolegiacka

Kapituła Brzozowska została erygowana dekretem biskupa przemyskiego Krzysztofa Jana Szembeka dnia 23 II 1724 roku. Kapituła ta została zniesiona decyzją władz austriackich dnia 7 VI 1788 roku. Jubileusz 600-lecia istnienia diecezji przemyskiej stał się okazją wznowienia dawnej Kapituły Kolegiackiej w Brzozowie. Na prośbę biskupa przemyskiego Ignacego Tokarczuka, na podstawie specjalnych uprawnień od Stolicy Apostolskiej, dokonał tego prymas Polski kard. Stefan Wyszyński w 1975 roku. („Kronika Diecezji Przemyskiej”, 61(1975)  z. 5-6 s. 117).

Po 175-ciu latach od likwidacji, odrodzona kapituła została związana z kościołem parafialnym pw. Przemienienia Pańskiego w Brzozowie. Tym samym świątynia ta stała się ponownie Kolegiatą. Nowoutworzona kapituła, podobnie jak większość kapituł kolegiackich w Polsce, jest instytucją przede wszystkim honorową. Do kolegium kanoników Brzozowskiej Kapituły Katedralnej wprowadza biskup diecezjalny kapłanów wyróżniąjących się prawością życia i nauką oraz przywiązaniem do Kościoła (por. kan. 509 § 2 KPK).
Po promulgacji nowego Kodeksu Prawa Kanonicznego Jana Pawła II. z 25 stycznia ] 983 roku, na polecenie Biskupa Przemyskiego, my Prałaci i Kanonicy Brzozowskiej Kapituły Kolegiackiej, w myśl kan. 505 KPK, zgodnym z prawem aktem kapitulnym, sporządziliśmy i ustanowiliśmy niniejsze statuty, które po zatwierdzeniu przez biskupa diecezjalnego mają być wiernie przestrzegane.

Brzozowska Kapituła Kolegiacka jest to kolegium kapłanów istniejące przy Kolegiacie pod wezwaniem Przemienienia Pańskiego w Brzozowie. Kolegium to, z mocy prawa powszechnego, jest kościelną, publiczną osobą prawną, będącą podmiotem praw i obowiązków sobie właściwych, do której stosuje się przepisy kanonów 113 § 2 -123 KPK.

Kapituła posługuje się własną pieczęcią z napisem „Brzozowska Kapituła Kolegiacka”. W środku pieczęci widnieje dystynktorium. Używa się również nagłówkowego stempla z napisem: „Brzozowska Kapituła Kolegiacka”.
Celem głównym, dla którego istnieje kapituła, jest „sprawowanie bardziej uroczystych czynności liturgicznych w kościele ( … ) kolegiackim” (kan. 503).

Do celów szczegółowych kapituły należy:

• • troska o powołania kapłańskie oraz duchową i intelektualną formację duchowieństwa;
  • troska o jedność kapłanów z biskupem i pomiędzy sobą; gorliwe realizowanie zadaJ1 duszpasterskich i pomoc w tym względzie konfratrom;
  • wspieranie inicjatyw zmierzających do kreowania kultury chrześcijaJ1skiej i wiedzy religijnej;
  • wypełnianie innych zadaJl zleconych jej przez prawo powszechne i partykularne, jak również przez biskupa diecezjalnego (kan. 503).

Aby te cele należycie spełniać, członek kapituły powinien dążyć do świętości i pełnej realizacji swojego powołania. Jako vir ecclesiasticus, złączony ściśle z hierarchią Kościoła, winien kierować się zasadą „salus animarum suprema lex”.

Brzozowska Kapituła Kolegiacka składa się z 12 kanoników gremialnych i zasadniczo 12 honorowych. Spośród kanonii gremialnych wyróżnia się 3 prałatury: prepozyta, scholastyka i kustosza. Na czele kapituły stoi prepozyt (przewodniczący), który reprezentuje kapitułę i działa w jej imieniu na forum kościelnym i cywilno-prawnym. Jemu podlegają funkcje i urzędy wewnątrz kapituły, on też kieruje kapitułą w odniesieniu do jej statutowych funkcji i zadań.

Kapituła wybiera ze swego grona na okres pięciu lat: zastępcę przewodniczącego, który współdziała z prepozytem (przewodniczącym) w kierowaniu pracami kapituły; penitencjarza Kolegiaty Brzozowskiej, który z mocy prawa otrzymuje zwyczajną władzę pro foro interno, której nie może jednak innym delegować, rozgrzeszania z cenzur wiążących mocą prawa, ale nie zdeklarowanych i nie zastrzeżonych Stolicy Apostolskiej. Władzę tę może wykonywać na terenie całej archidiecezji, a dla diecezjan również poza terenem archidiecezji (kan. 505). Skarbnika, którego zadaniem jest prowadzenie księgi kasowej, bibliotekarza i archiwistę, prowadzącego bibliotekę i archiwum kapituły, mieszczące się w budynku plebanii przy kolegiacie. Sekretarza, którego zadaniem jest protokołowanie zebrań kapituły, ceremoniarza Brzozowskiej Kapituły Kolegiackiej, który odpowiada za przygotowanie obrzędów liturgicznych.
Wymienione funkcje są pięcioletnie, mogą jednak być prolongowane w następnych wyborach. Do swych funkcji wewnętrznych kapituła może powołać również kanoników honorowych (kan. 507 § 2).

Obowiązki sprawujących urzędy w kapitule:

• • prepozyt (przewodniczący) sprawuje ogólny nadzór nad pracami kapituły;
  • zastępca przewodniczącego współdziała z prepozytem w zakresie udzielonych kompetencji;
  • kustosz odpowiada za archiwum kapitulne, opiekuje się kapitularzem i dystynktoriami;
  • scholastyk prowadzi kronikę kapituły i stara się o to, aby opracowano obszerniejsze biografie zmarłych członków kapituły.

Obowiązki wszystkich kanoników kapituły:

Dwa razy do roku cała kapituła (wszyscy kanonicy gremialni i honorowi), za wyjątkiem kanoników chorych, prawnie przeszkodzonych, ma swoją sesję, składającą się z trzech części: część modlitewna: Msza święta konwentualna z odpowiednią homilią dostosowaną do obowiązków statutowych oraz wspólne odmówienie części brewiarza w intencji żyjących i zmarłych członków kapituły; posiedzenie kapituły, na które składają się obrady nad sprawami bieżącymi wspólnoty kapitulnej i sposobami realizacji statutów. W programie może też być przewidziany odczyt, dyskusja, itp. Szczegółowy program przygotowuje przewodniczący kapituły; wspólny posiłek. Cała kapituła gromadzi się w Kolegiacie w ustalone przez siebie święto patronalne. Przy tej okazji może mieć miejsce jedno z dwóch dorocznych spotka6 kapituły. Drugie doroczne spotkanie kapituły może się odbywać w innym miejscu, np. kolejno w parafii wyznaczonego kanonika. Wszyscy kanonicy biorą udział w pogrzebie członka kapituły. Za zmarłego konfratra każdy kanonik kapituły odprawia jedną Mszę świętą. Kapituła gromadzi się również z okazji innych ważnych uroczystości wskazanych przez prepozyta.

Z chwilą osiągnięcia ustawowego wieku emerytalnego, tj. 75 lat, kanonik kapitulny przyjmuje tytuł kanonika seniora, zachowując obowiązki i przywileje kanoników gremialnych.

Do biskupa diecezjalnego należy mianowanie nowych kanoników kapituły, po wysłuchaniu zdania kapituły (kan. 509 § l). Godność tę powinien biskup diecezjalny nadawać tylko kapłanom odznaczającym się nauką i prawością życia i tym, którzy wykazali się wcześniej chwalebnym posługiwaniem w Archidiecezji (kan. 509 § 2). Kanonik mianowany przez Biskupa jest obowiązany przedstawić prepozytowi pisemny dokument nominacji i poprosić go o instalację. Podobnie ma postąpić kanonik honorowy. Prepozyt kapituły z chwilą nominacji nowego kanonika wręczy mu statut, którego odbiór nowo mianowany kanonik potwierdzi podpisem. Instalacja nowych kanoników odbywa się uroczyście w Kolegiacie, o ile możliwe z udziałem biskupa diecezjalnego lub jego delegata, według ustalonego rytu. Na instalację nominat otrzymuje kanonickie dystynktorium wraz z łańcuchem. Dystynktorium wraz z łańcuchem jest własnością kapituły i po śmierci zwraca się je kustoszowi. Kanonik raz instalowany nie ponawia instalacji, chociażby został podniesiony do godności prałata.

Kanonicy Brzozowskiej Kapituły Kolegiackiej używają następującego stroju: rokiety z fioletowym podbiciem; mucetu koloru fioletowego; dystynktorium. (metalowy, pozłacany, równoramienny krzyż z rozszerzonymi ramionami i promieniami wychodzącymi ze środka; na awersie znajduje się srebrny wizerunek Matki Boskiej Ognistej z Kolegiaty Brzozowskiej, a na rewersie, również srebrny, herb Brzozowa z napisem kolistym: „Humanitas, Patientia, Amicitia i rok 1359”); sutanny czarnej, z fioletowymi obszywkami i guzikami; pasa fioletowego; czarnego biretu z fioletowymi obszywkami i pomponikiem. Kanonikom honorowym przysługuje ten sam strój, co kanonikom gremialnym.

Po wprowadzeniu zmian, statuty zostały przedstawione członkom Brzozowskiej Kapituły Kolegiackiej, dnia 25 X 1999 roku i przedłożone do aprobaty biskupowi diecezjalnemu.

---