Czy teolog mógłby głosić kazanie?

Marcin Porożyński OP liturgia.pl | 3 października 2023 źródło: https://www.katolik.pl/

Najczęściej słysząc beznadziejne kazanie lub spotykając się z wątpliwej jakości praktyką duszpasterską, w głowie pojawia się pytanie, czy ktoś inny niż ksiądz może głosić kazanie? Co do zasady teolog mógłby głosić kazanie podczas Mszy, tzn. homilię, ale tylko wtedy gdy jest osobą duchowną, czyli przyjął sakrament święceń, chociażby w stopniu diakonatu. Lecz czy na pewno tylko wtedy?
Przepisy liturgiczne wypowiadają się na ten temat dość precyzyjnie i jednoznacznie [1]. „Homilię winien z zasady głosić kapłan celebrujący. Może on ją zlecić kapłanowi koncelebrującemu lub niekiedy, zależnie od okoliczności, także diakonowi, nigdy zaś osobie świeckiej” [2]. Jednakże nie wszystko jest takie czarno-białe i w art. 3 instrukcji Ecclesiae de mysterio z 1997 r., znajdziemy interpretację prawa, świadczącą że:
Dopuszczalne jest, by osoby świeckie wprowadzały do liturgii za pomocą krótkiego komentarza (zazwyczaj czyni to celebrans po pozdrowieniu wiernych na początku Mszy). Ponadto osoby świeckie – w wyjątkowych przypadkach i ze szczególnych okazji – mogą głosić świadectwa czy przekazywać jakieś informacje, lecz powinni to robić po odmówieniu przez kapłana modlitwy po Komunii [3]. Co więcej, te informacje i świadectwa w żadnym razie nie powinny posiadać takich cech, aby mogły być kojarzone z homilią, ani być powodem nie wygłoszenia homilii w ogóle [4].
Ponadto istnieje możliwość włączenia osoby świeckiej do współtworzenia kazania, kiedy głoszący kapłan czy diakon zdecyduje się na formę „dialogu” podczas homilii. Jedyna przestrzeń do głoszenia kazań par excellenceprzez wiernych świeckich w kościele lub w kaplicy istnieje tak naprawdę jedynie poza Mszą świętą. Tyle że według numeru 161 Instrukcji Redemptionis Sacramentum z 2004 r., ta przestrzeń, czyli możliwość przepowiadania (pradicare) poza Mszą może mieć miejsce jedynie z powodu małej liczby wyświęconych szafarzy w niektórych miejscach (np. w niektórych krajach afrykańskich) [5].
Biorąc pod uwagę ww. przepisy można odnieść wrażenie, że osoby świeckie są całkowicie wykluczone z możliwości głoszenia Ewangelii. Należy jednak zauważyć, że w kanonicznym ujęciu kościelne posługiwanie słowu Bożemu dotyczy zwłaszcza dwóch przestrzeni: przepowiadania i katechezy. I choć faktycznie termin przepowiadanie (pradicare) określa tę część posługi słowa Bożego, która wiąże się z kaznodziejstwem Kościoła, czyli jest zarezerwowana dla wyświęconych szafarzy, to jednak istnieje również przestrzeń katechezy [6]. Właśnie do realizowania się w tej przestrzeni są powołani teologowie. Mówiąc o katechezie, nie tyle chodzi o nauczanie religii w szkołach, ale o przekazywanie doktryny chrześcijańskiej, by wprowadzić wierzących w pełnię życia chrześcijańskiego, która ma mieć miejsce przede wszystkim w rzeczywistości parafialnej [7].
Reasumując, homilię podczas Mszy może mówić jedynie osoba duchowna ze względu na uprawnienia do przepowiadania (praedicare) słowa Bożego, wynikające z przyjętego sakramentu święceń. Praktycznie wyklucza to osoby świeckie – w tym teologów – z możliwości mówienia kazań. Podczas celebrowania Eucharystii, wierni świecy mogą jedynie brać czynny udział w kazaniu dialogowanym i wprowadzać do liturgii. Są oni również zaproszeni do współpracy ze swoimi duszpasterzami w procesie tworzenia kazań, żeby uczynić je bardziej atrakcyjnymi [8]. W wyjątkowych sytuacjach mogą również podawać jakieś informacje czy opowiadać świadectwo podczas tzw. „ogłoszeń duszpasterskich”. Niemniej jednak te komentarze i świadectwa powinny być raczej dodatkiem, niż właściwym kazaniem i nie mogą w jakikolwiek sposób zastępować homilii kapłana. Zatem rolą osób świeckich w Kościele nie jest mówienie kazań podczas liturgii, ponieważ jest to rzeczywistość zarezerwowana dla wyświęconych szafarzy, podobnie jak sprawowanie większości sakramentów. Jednakże teologowie mają prawo realizować swoje powołanie do posługiwania słowu Bożemu chociażby w przestrzeni katechezy. W ten sposób mogą oni realizować swoją rolę w Kościele. W końcu wolą Bożą jest to, że „On ustanowił jednych apostołami, innych prorokami, innych ewangelistami, innych pasterzami i nauczycielami dla przysposobienia świętych do wykonywania posługi, celem budowania Ciała Chrystusowego, aż dojdziemy wszyscy razem do jedności wiary i pełnego poznania Syna Bożego, do człowieka doskonałego, do miary wielkości według Pełni Chrystusa” (Ef 4, 11-13).

Marcin Porożyński OP
liturgia.pl | 3 października 2023
__________________________
Przypisy:
[1] Por. KPK, kan. 767 § 1.
[2] OWMR nr 66; por. instr. Ecclesiae de mysterio (dalej jako EM), art. 3 § 1; instr. Redemptionis Sacramentum (dalej jako RS), nr 64.
[3] Jak precyzuje RS, nr 74.
[4] Zob. EM, art. 3.
[5] RS, nr 161.
[6] Por. A. Domaszk, Uprawnienie duchownych do przepowiadania Słowa Bożego w świetle Kodeksu Prawa Kanonicznego z 1983 r., Prawo Kanoniczne 50 (2007), nr 3-4, s. 51-52.
[7] Jan Paweł II, adhortacja Catechesi Tradendae, nr nr 18-19.
[8] Por. Franciszek, adhortacja Evangelii Gaudium, nr 159.