Najważniejsze dokumenty papieża Franciszka

Vatican.va / KAI / mł 21 kwietnia 2025, 10:00 źródło: https://deon.pl/

Podczas swojego pontyfikatu papież Franciszek napisał wiele różnych dokumentów. To między innymi cztery encykliki (dla porównana: Jan Paweł II napisał ich czternaście, a Benedykt XVI – trzy). Oto najważniejsze papieskie dokumenty, które warto znać.

Lista najważniejszych dokumentów papieża Franciszka
– „Lumen Fidei”, encyklika o wierze, wydana 29 czerwca 2013 roku.

– „Evangelii Gaudium”. Adhortacja apostolska o głoszeniu Ewangelii we współczesnym świecie, wydana 24 listopada 2013 roku.

– „Laudato Si’”. Encyklika poświęcona trosce o wspólny dom, wydana 24 maja 2015 roku.

– „Amoris Laetitia”. Adhortacja apostolska o miłości w rodzinie, wydana 19 marca 2016 roku.

– „Vultum Dei Querere”. Konstytucja apostolska o żeńskim życiu kontemplacyjnym, wydana 29 czerwca 2016 roku.

– „Veritatis Gaudium”. Konstytucja apostolska o uniwersytetach i wydziałach kościelnych, wydana 27 grudnia 2017 roku.

– „Gaudete et Exultate”. Adhortacja apostolska o powołaniu do świętości w świecie współczesnym, wydana 19 marca 2018 roku.

– „Episcopalis Communio”. Konstytucja apostolska o Synodzie Biskupów, wydana 15 września 2018 roku.
– „Christus Vivit”. Posynodalna adhortacja apostolska wydana 25 marca 2019 roku.
– „Fratelli tutti”. Encyklika o braterstwie i przyjaźni społecznej, wydana 3 października 2020 roku.
– „Laudate Deum”. Adhortacja apostolska do wszystkich ludzi dobrej woli o kryzysie klimatycznym, wydana 4 października 2023 roku.
– „Praedicate Evangelium”. Konstytucja apostolska o Kurii Rzymskiej i jej służbie Kościołowi w świecie, wydana 19 marca 2022 roku.
– „C’est la Confiance”. Adhortacja apostolska z okazji 150. rocznicy urodzin Św. Teresy od Dzieciątka Jezus, wydana 15 października 2023 r.
– „Spes non confundit”. Bulla ogłaszająca Jubileusz Zwyczajny roku 2025 wydana 9 maja 2024 roku.
– „Dilexit Nos”. Encyklika o miłości ludzkiej i Bożej Serca Jezusa Chrystusa, wydana 24 października 2024 roku.

O czym są dokumenty papieskie papieża Franciszka?
Papież w swoich dokumentach dużo uwagi poświęca kilku ważnym dla niego tematom. Jeden z nich to kwestia ekologii, kryzysu klimatycznego, niesprawiedliwego podejścia do zasobów świata. Innym tematem jest Boża miłość i zaufanie, wiara i jej realne skutki w życiu oraz potrzeba szukania duchowych, sprawdzonych przewodników, którymi są święci, a także powołanie do świętości w różnych miejscach życia, jakimi są rodzina czy zakon, oraz w różnych czasach – jak młodość. Papież porusza też temat misji Kościoła, którą jest głoszenie Jezusa i Dobrej Nowiny, oraz kwestie reformy i oczyszczania Kościoła z tego, co mu nie służy i wynika z nawyków spowodowanych przez ludzką słabość. Franciszek dostrzega także i opisuje z perspektywy człowieka wierzącego zmiany zachodzące bardzo szybko w świecie: cyfryzację, globalizację, trendy zmierzające do nakręcania niezdrowego konsumpcjonizmu, brak poczucia wspólnoty pośród ludzi z różnych miejsc świata. Papież mówi także o potrzebie wracania do Boga i wkładania sił w podążanie Jego drogą oraz podkreśla rolę chrześcijan w dawaniu światu nadziei i odwagi do dobrych zmian.

Encykliki papieża Franciszka: o czym są?
„Lumen Fidei” – encyklika o wierze. Pierwsza encyklika Franciszka, wydana trzy miesiące po wyborze, o której sam Franciszek mówił, że jest „encykliką na cztery ręce”, bo pracę nad nią rozpoczął Benedykt XVI. Papież pisze w niej o wierze Abrahama, wierze narodu wybranego i wierze doświadczanej we wspólnocie Kościoła. Pisze o spełnianiu się wiary w relacjach międzyludzkich, w rodzinie, życiu społecznym, w postawie wobec cierpienia i śmierci.
„Laudato Si’ – encyklika poświęcona „trosce o wspólny dom„. Dokument jest poświęcony ochronie naturalnego środowiska człowieka, a papież Franciszek określa w niej skrajny konsumpcjonizm jako główną przyczynę obecnego kryzysu ekologicznego. Mówi też o koniecznej solidarności międzypokoleniowej, która nie jest możliwa bez troski o stan ziemi, jaką obecnie żyjący przekażą swoim dzieciom i wnukom. Mówi też wprost, że „nie da się pogodzić obrony przyrody z usprawiedliwianiem aborcji” i poddaje krytyce te ruchy ekologiczne, które walcząc o ochronę natury, pomijają troskę o ludzkie życie.
„Fratelli tutti” – encyklika o braterstwie i przyjaźni społecznej. Dokument napisany podczas pandemii koronawirusa, w którym papież pokazuje naszą „niezdolność do wspólnego działania”, brak powodzenia różnych form integracji ludzi, globalizację traktowaną wyłącznie „komercyjnie” i gospodarczo, taką, w której ludzie są jedynie konsumentami albo obserwatorami. Krytykuje też rozpalanie się na nowo dawnych konfliktów i podkreśla, że mniejsze państwa powinny współpracować regionalnie, gdyż inaczej grozi im dyktat ze strony silniejszych sąsiadów. Papież mówi także o etycznym rozwoju i demaskowaniu manipulacji, a także podkreśla rolę prawdy w dialogu między ludźmi.
„Dilexit nos”.Czwarta encyklika Franciszka, wydana z okazji 350-tej rocznicy objawień św. Małgorzacie Marii Alacoque. Dokument mówi o „miłości ludzkiej i Bożej Serca Jezusa Chrystusa”. Zachęca do odnowienia autentycznej pobożności, aby nie zapomnieć o czułości wiary, radości z oddania się służbie, gorliwości misji. Papież podkreśla, że konieczne jest obudzenie w dzisiejszym świecie zrozumienia, czym jest serce. Stwierdza dosłownie, że aby nie stać się „nienasyconymi konsumpcjonistami i niewolnikami mechanizmów rynku, który nie interesuje się sensem naszego istnienia, to potrzebujemy przywrócić znaczenie sercu”.

Najważniejsze adhortacje papieża Franciszka
„Evangelii Gaudium” – adhortacja apostolska o głoszeniu Ewangelii we współczesnym świecie. Adhortacja traktowana jako dokument programowy pontyfikatu Franciszka, który jest też podsumowaniem zgromadzenia zwyczajnego Synodu Biskupów nt. nowej ewangelizacji. Papież pisze w nim o misji Kościoła i o zdecydowanym rozeznawaniu, oczyszczeniu u reformie Kościoła. Podkreśla świeżość Ewangelii i konieczność szukania nowych form w wyrazu w jej głoszeniu.
„Amoris Laetitia – adhortacja apostolska o miłości w rodzinie. To dokument, który (niekoniecznie słusznie) przyniósł wiele kontrowersji w różnych regionach świata. Kluczowe w adhortacji jest rozważanie obecności Chrystusa zmartwychwstałego w miłości rodzinnej i przyzywanie ognia Ducha Świętego dla wszystkich rodzin na świecie. Papież mówi w dokumencie o ludzkim sumieniu i jego zasadniczej i niezastąpionej roli w moralnej ocenie postępowania ludzkiego w życiu małżeńskim i rodzinnym. Nowością, która nie wszystkim przypadła do gustu, są kwestie towarzyszenia ludziom w sytuacjach delikatnych i „nieregularnych”. Papież stara się opisać zjawisko miłości chrześcijańskiej przejawiającej się w rodzinie, nie czyniąc dokumentu suchym wykładem katolickiej doktryny.
„Gaudete et Exultate” – adhortacja apostolska o powołaniu do świętości w świecie współczesnym. Dokument dotyczy wszystkich chrześcijan i mówi o Bożym wezwaniu, które słyszy każdy człowiek, a także o powołaniu do bycia wierzącym w XXI wieku i jego realiach. Papież podkreśla, że Bóg chce, by Jego lud był święty i oczekuje, że nie zadowolimy się życiem przeciętnym, byle jakim, rozwodnionym, pustym, ale zaryzykujemy wędrówkę ścieżkami, po których prowadzi nas Jego Słowo.
„Christus Vivit” – posynodalna adhortacja apostolska, która stanowi podsumowanie XV Zwyczajnego Zgromadzenia Ogólnego Synodu Biskupów, obradującego od 3 do 28 października 2018 r. na temat: „Młodzi, wiara i rozeznawanie powołania”. Papież pokazuje w dokumencie, co Biblia mówi o młodych, ukazuje sytuację młodego pokolenia i jego rolę w Kościele, zachęca do inspirowania się młodymi, podając za przykład m.in. św. Sebastiana, Franciszka z Asyżu, Joannę d’Arc, Dominika Savio i Teresę od Dzieciątka Jezus, Piotra Frassatiego czy Klarę Badano. Wiele miejsca poświęca duszpasterstwu młodych ze szczególnym zwróceniem uwagi na potrzebę „towarzyszenia” im w procesie „rozeznawania” życiowego powołania. Papież zwraca też uwagę na środowisko cyfrowe, które stwarza wiele nowych możliwości spotkania i wymiany między ludźmi, ostrzega też przed zagrożeniami związanymi z mediami społecznościowymi i cyfrowym światem.
„Laudate Deum”. Adhortacja apostolska o kryzysie klimatycznym jest kontynuacją encykliki „Laudato si’”. W dokumencie papież apeluje do wszystkich ludzi dobrej woli o poświęcenie troski i uwagi sytuacji klimatycznej. Konfrontuje z danymi na temat kryzysu klimatycznego i degradacji środowiska i wzywa przywódców państw i międzynarodową społeczność do działania. Pisze też m.in. o zagrożeniach, jakie przyniesie obecny stan rzeczy oraz o nieodpowiednim wykorzystaniu władzy, pomijającym dobro środowiska i ludzi.
„C’est la confiance”. Adhortacja apostolska wydana z okazji 150. rocznicy urodzin św. Teresy od Dzieciątka Jezus i Najświętszego Oblicza. Papież przypomina w niej, na czym polegał geniusz duchowości Małej Tereski. Zachęca do jej naśladowania, czyli pełnego ufności podążania do Boga.

Konstytucje apostolskie papieża Franciszka. Porządkował nimi Kościół
„Vultum Dei Querere” – konstytucja apostolska o żeńskim życiu kontemplacyjnym. Z racji swojego tematu nie była tak szeroko jak inne dokumenty Franciszka omawiana. Papież pisze w niej o dwunastu aspektach życia kontemplacyjnego, do których należą: formacja, modlitwa, Słowo Boże, sakramenty Eucharystii i pojednania, życie braterskie we wspólnocie, federacje, klasztor, praca, cisza, media i asceza. Papież podkreśla, że żyjące w kontemplacji siostry zakonne są potrzebne „światu i Kościołowi” jak „latarnie światła na drodze mężczyzn i kobiet naszych czasów”.
„Veritatis Gaudium” – konstytucja apostolska o uniwersytetach i wydziałach kościelnych. To dokument w pewnym sensie „techniczny”, porządkujący sprawy dotyczące uniwersytetów i wydziałów kościelnych m.in. w kwestii zajęć zdalnych czy weryfikowania akademickiego uchodźców i migrantów.
Episcopalis Communio” – konstytucja apostolska o Synodzie Biskupów. Synod był dotąd wydarzeniem trwającym na ogół kilka tygodni i w pewnym sensie „jednorazowym”. Papież zmienia jednak jego charakter, proponując dłuższy i włączający całą wspólnotę Kościoła proces. Pierwszym synodem, który odbył się w taki sposób, był trwający od października 2021 do października 2024 synod o synodalności. Nowością był pierwszy etap synodu: konsultacyjny, skoncentrowany na „słuchaniu ludu, aż po odkrycie w nim tego, do czego wzywa nas Bóg”.
Praedicate Evangelium – konstytucja apostolska o Kurii Rzymskiej i jej służbie Kościołowi w świecie. To dokument wprowadzający zmiany w działaniu Kurii Rzymskiej, zastępujący wcześniejsze regulacje ustalone przez Jana Pawła II w konstytucji „Pastor Bonus”. Wśród nowości wprowadzonych przez papieża Franciszka jest m.in. zastąpienie dotychczasowych kongregacji i papieskich rad dykasteriami oraz dopuszczenie do kierowania dykasteriami ludzi świeckim. Papież podkreśla także, że pierwszym zadaniem Kurii Rzymskiej jest ewangelizacja i służenie lokalnym Kościołom. Pokazuje też, że władza rządzenia w Kościele nie pochodzi z sakramentu święceń, ale z misji kanonicznej, może więc być powierzana zarówno duchownym, jak świeckim.

Bulla papieska na Rok Jubileuszowy 2025
„Spes non confudit” – bulla wydana z okazji ogłoszenia Jubileuszu Zwyczajnego 2025. Głównym przesłaniem tego Jubileuszu jest nadzieja. Papież Franciszek napisał: „Wszyscy mają nadzieję. Nadzieja jest obecna w sercu każdego człowieka jako pragnienie i oczekiwanie dobra, nawet jeśli nie wie, co przyniesie ze sobą jutro. Nieprzewidywalność przyszłości rodzi jednak niekiedy sprzeczne uczucia: od ufności do lęku, od pogody ducha do zniechęcenia, od pewności do zwątpienia. Często spotykamy osoby zniechęcone, które patrzą w przyszłość ze sceptycyzmem i pesymizmem, jakby nic nie mogło dać im szczęścia. Oby Jubileusz był dla wszystkich okazją do ożywienia nadziei”.
W bulli Ojciec Święty wyjaśnia, jakie będą cele tego Jubileuszu i na jakie etapy zostanie on podzielony. Odnosi się także do istotnych tematów: ochrony życia od poczęcia do naturalnej śmierci, przyjmowania migrantów, ochrony środowiska, ekumenizmu czy umorzenia długów krajów najuboższych.

Źródło: Vatican.va / KAI / mł